Racjonalne usprawnienia są podstawą budowania różnorodnych zespołów. Tymczasem ponad połowa pracodawców, którzy mają doświadczenia we współpracy z osobami z niepełnosprawnościami, nie zna tego pojęcia. Ponad 70% pracowników z niepełnosprawnościami również nigdy nie spotkało się z tym terminem.
Takie wnioski płyną z raportu „Pracodawca na TAK – racjonalne usprawnienia w pracy dla osób z niepełnosprawnościami” przygotowanego przez Fundację TAKpełnosprawni na podstawie wyników ogólnopolskiej ankiety.
Badanie pokazało, że problemem jest również brak odpowiedniej komunikacji ze strony osób potrzebujących usprawnień w pracy. Tylko 41,2% respondentów kiedykolwiek zwróciło się do pracodawców z prośbą o usprawnienia, a głównym powodem jest brak wiedzy oraz strach przed reakcją otoczenia. Wyniki jasno pokazują, że obie strony rynku pracy potrzebują odpowiedniej edukacji, aby mogły efektywniej ze sobą współpracować.
W tegorocznej edycji badania skupiono się na ocenie świadomości, stanu faktycznego i gotowości firm do wdrożenia racjonalnych usprawnień. Chodzi o działania, które ułatwiają zatrudnienie, awans i pracę w zawodzie osobom z niepełnosprawnościami i zarazem zwiększają ich produktywność na równi z innymi pracownikami bez obciążenia dla pracodawcy. Co ważne, racjonalne usprawnienia powinny być zgłoszone przez osobę z niepełnosprawnością, a ich niewdrożenie bez podania przyczyn stanowi naruszenie zasady równego traktowania i może być jednym z przejawów dyskryminacji. Mimo to nadal mało pracowników prosi o racjonalne usprawnienia, a głównym powodem jest brak wiedzy oraz strach przed reakcją otoczenia.
„W dzisiejszym świecie, gdzie różnorodność (także na rynku pracy) jest faktem, traktowanie wszystkich osób w ten sam sposób nie jest wystarczające do wyrównywania szans. Do każdego pracownika trzeba podejść indywidualnie. Tutaj z pomocą przychodzą racjonalne usprawnienia, które - jak pokazało nasze badanie - wciąż są pojęciem obcym na rynku pracy. Chcemy to zmienić zachęcając zarówno pracodawców, jak i pracowników-osoby z niepełnosprawnościami do wypracowywania nowych standardów, które pozwolą stworzyć przyjazne i inkluzywne miejsca pracy,” powiedziała Agata Robińska, prezeska zarządu Fundacji TAKpełnosprawni.
W badaniu udział wzięło 124 pracodawców zatrudniających osoby z niepełnosprawnościami, z czego 47,6% stanowiły duże firmy, 31,5% średnie, 12,9% małe i 8,1% mikro. Swoimi spostrzeżeniami podzieliło się także 449 osób z niepełnosprawnościami, wśród nich 374 było aktywnych na rynku pracy, a 75 nie pracowało, ale zamierzało podjąć zatrudnienie.
Racjonalne usprawnienia są cenne dla wszystkich pracowników
Osoby z niepełnosprawnością zwracały uwagę, że największe wyzwanie dla nich stanowią bariery obecne na stanowiskach pracy, a nie sama niepełnosprawność. Zatem kluczowe jest podjęcie działań pozwalających na zniwelowanie różnic w zakresie możliwości fizycznych i intelektualnych pracowników, poprzez wdrażanie racjonalnych usprawnień. A te, wbrew powszechnym obawom, nie zawsze wymagają od pracodawców dużych nakładów finansowych. Zdecydowana większość, bo ponad ¾ badanych pracodawców przyznała, że tylko część wdrożonych racjonalnych usprawnień wymagała od nich nakładów finansowych. Warto przy tym zaznaczyć, że w przypadku konieczności poniesienia kosztów, pracodawca ma możliwość pozyskania środków m.in. na wyposażenie stanowiska pracy czy przystosowanie go do potrzeb osoby z niepełnosprawnością. Środki te, zgodnie z ustawą, PFRON przekazuje samorządom powiatowym. I to właśnie w swoim powiatowym urzędzie pracy lub powiatowym centrum pomocy rodzinie pracodawca może uzyskać informacje o dostępnym wsparciu.
Proste kroki wielkiej wagi
Wśród najczęściej wdrażanych racjonalnych usprawnień pracodawcy wymienili m.in.: elastyczny czas pracy, pracę na część etatu, dostosowany zakres obowiązków oraz dostępność architektoniczna. Z kolei ankietowani pracownicy wśród najczęściej spotykanych usprawnień organizacyjnych wskazywali: elastyczny czas pracy, pracę zdalną, ergonomiczne stanowisko czy spokojniejsze miejsce do pracy. Pomysłów na sprawdzone racjonalnie usprawnienia jest więcej, ich pełna lista jest dostępna w raporcie. Warto jednak pamiętać, że nie ma uniwersalnych rozwiązań pasujących do każdej organizacji. Racjonalne usprawnienia powinny być przede wszystkim dopasowane do charakteru danej firmy oraz oczekiwań jej pracowników, a to z kolei wymaga otwartego dialogu pomiędzy pracodawcą a osobami ze zróżnicowanymi potrzebami wynikającymi z niepełnosprawności. Ale warto podjęć ten wysiłek. Dopasowanie miejsca pracy do różnorodnych potrzeb przekłada się bezpośrednio na większą produktywność zespołu, mniejszą rotację pracowników czy szerszy dostęp do nowych talentów.
W raporcie można też znaleźć inspirujące wypowiedzi wielu osób z niepełnosprawnościami pracujących w polskich firmach, które podzieliły się swoją perspektywą i doświadczeniami związanymi z usprawnieniami w miejscu pracy. Obala to mit, że w Polsce brakuje inkluzywnych pracodawców dbających o wyrównywanie szans. Dodatkowo, przykłady firm pokazują, że wielu pracodawców aktywnie angażuje się w tworzenie przyjaznych i dostępnych miejsc pracy, a ich podejście do racjonalnych usprawnień potwierdza rosnącą świadomość i gotowość do wspierania pracowników z niepełnosprawnościami.
Potrzeba zmian wciąż jest duża
Badanie pokazało również, że zaledwie 8,6% pracodawców zatrudniających osoby z niepełnosprawnościami, posiada politykę racjonalnych usprawnień. To zbiór zasad, który pełni funkcję drogowskazu, w jaki sposób dana firma podchodzi do tego zagadnienia. Kluczowym składnikiem sukcesu takiej polityki jest jasne i trwałe zobowiązanie wyższej kadry zarządzającej do jej przestrzegania. Niski odsetek firm, które mają zdefiniowaną politykę racjonalnych usprawnień pokazuje, jak dużo jest jeszcze do zrobienia w tym zakresie.
Źródło: Raport z badania wspieranego przez SW Research „Pracodawca na TAK – racjonalne usprawnienia w pracy dla osób z niepełnosprawnościami” Fundacji TAKpełnosprawni. Patronat honorowy: Ambasada Stanów Zjednoczonych, partner merytoryczny: ILO Global Business and Disability Network, partnerzy główni: Orange Polska i Santander Bank Polska, dostępność cyfrowa raportu: Atos, partnerzy wspierający: ABSL, Konfederacja Lewiatan, Karta Różnorodności, Polskie Forum HR, Fundacja Atypika, Towarzystwo Gest, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Fundacja Poland Business Run, Job Impulse Polska, Diversity Hub, Kancelaria Onlex i Flexi.pl.
Foto: Business Insider // materiały prasowe