Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych przewiduje szczególną konstrukcję prawną, jaką jest podatkowa grupa kapitałowa. Składa się ona z co najmniej dwóch spółek prawa handlowego, spełniających określone w ustawie warunki w zakresie powiązań kapitałowych, kapitału zakładowego i zaległości podatkowych. Podatkową grupę kapitałową tworzy spółka dominująca (minimum 75% udziału w kapitale spółek zależnych) oraz spółki zależne w drodze umowy o utworzeniu PGK, zawartej w formie aktu notarialnego na okres minimum trzech lat. Umowa musi zostać zarejestrowana przez właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Powyższe warunki powinny być także spełnione po utworzeniu PGK.
Dodatkowo ustawodawca przewidział warunki, jakie musi spełniać podatkowa grupa kapitałowa w trakcie funkcjonowania, czyli osiąganie udziału dochodów w przychodach na poziomie co najmniej 2%, brak korzystania ze zwolnień przez którykolwiek podmiot grupy oraz zawieranie transakcji na warunkach rynkowych.
Podatkowa grupa kapitałowa może utracić status podatnika w sytuacji, gdy upłynie czas, na który została zawarta umowa, dojdzie do zmiany w stanie faktycznym lub prawnym skutkującej naruszeniem warunków PGK lub nie zostanie zachowany stosunek udziałów dochodów w przychodach.
Zmiana stanu faktycznego lub prawnego
W przypadku, gdy w trakcie obowiązywania umowy podatkowej grupy kapitałowej dojdzie do zmiany w stanie faktycznym lub prawnym skutkującym naruszeniem warunków uznania podatkowej grupy kapitałowej za podatnika podatku dochodowego, dzień poprzedzający wystąpienie zmian jest dniem, w którym dochodzi do utraty statusu podatnika przez podatkową grupę kapitałową oraz końca jej roku podatkowego. Dzień wystąpienia zmian jest pierwszym dniem roku podatkowego dla spółek, które tworzyły podatkową grupę kapitałową. Pierwszy rok podatkowy po utracie statusu PGK nie może być krótszy niż 12 miesięcy i dłuższy niż kolejne 23 miesiące.
Kolejnym obowiązkiem spółek tworzących podatkową grupę kapitałową jest konieczność w terminie trzech miesięcy od dnia utraty przez PGK statusu podatnika rozliczenia podatku dochodowego za okres od drugiego roku podatkowego poprzedzającego dzień utraty przez PGK statusu podatnika, licząc od początku roku, w którym zdarzenie wystąpiło oraz rozliczyć podatek dochodowy za okres od początku roku, w którym PGK utraciła status podatnika. W takich sytuacjach przyjmuje się fikcję prawną, że PGK w tych okresach nie istniała. Przykładowo, jeżeli PGK powstała w 2016 r. i wystąpiła utrata statusu podatnika w 2020 r., wtedy spółki tworzące PGK powinny rozliczyć podatek za lata: 2018, 2019 oraz 2020.
Kwoty wpłaconych przez PGK zaliczek za poszczególne okresy rozliczeniowe zalicza się proporcjonalnie do dochodów poszczególnych spółek. W przypadku, gdy zaliczki wyliczone proporcją będą niższe niż należny podatek, pozostała kwota stanowi zaległość podatkową, od której należy zapłacić odsetki za zwłokę.
Funkcjonowanie PGK krócej niż trzy lata podatkowe
W przypadku, gdy podatkowa grupa kapitałowa funkcjonuje krócej niż trzy lata, każda ze spółek musi rozliczyć podatek za cały okres funkcjonowania PGK. Innymi słowy, jeżeli PGK powstała w 2018 r., a utraciła status podatnika w 2020 r., wówczas każda ze spółek będzie zobowiązana do złożenia zeznania i rozliczenia podatku za lata 2018-2020.
Naruszenie warunku udziału dochodów w przychodach
Zgodnie z art. 1a ust. 12 ustawy o CIT w przypadku naruszenia warunku utrzymywania stosunku dochodów do przychodów na poziomie co najmniej 2% podatkowa grupa kapitałowa traci status podatkowy z ostatnim dniem roku podatkowego, w którym warunek ten naruszyła. W takiej sytuacji brak jest konieczności składania deklaracji oraz rozliczeń podatkowych za okresy wsteczne (interpretacja z dnia 12 marca 2018 r., sygn. akt 0111-KDIB1-2.4010.38.2018.1.AW).
Przystąpienie do innej PGK
Naczelnik urzędu skarbowego wydaje decyzję stwierdzającą wygaśnięcie decyzji o rejestracji umowy PGK. Którakolwiek ze spółek wchodzących w skład PGK, która utraciła status PGK, może przystąpić do innej podatkowej grupy kapitałowej nie wcześniej niż po upływie:
• roku podatkowego takiej spółki następującego po roku kalendarzowym, w którym PGK utraciła prawo do uznania jej za podatnika, w przypadku naruszenia warunku udziału dochodów w przychodach;
• trzech lat podatkowych w przypadku, gdy PGK utraciła swój status na skutek naruszenia innych warunków funkcjonowania PGK.
W przypadku jednak skrócenia okresu trwania PGK poprzez aneks do umowy PGK w formie aktu notarialnego możliwe jest przystąpienie do innej PGK w krótszym okresie niż po upływie trzech lat podatkowych. Zmiana okresu nie stanowi bowiem naruszenia warunku PGK, o ile okres PGK będzie cały czas dłuższy niż trzy lata podatkowe (interpretacja z dnia 14 października 2020 r., sygn. akt 0114-KDIP2-1.4010.295.2020.1.OK).
Autor: radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.