Odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z prowadzeniem gospodarstwa
Rolnictwo to jeden z najważniejszych działów gospodarki krajowej. Wypadki w tym sektorze stanowią bardzo duży problem i niestety zdarzają się wyjątkowo często. Według danych resortu rolnictwa, w minionym roku zgłoszono w Polsce ponad 11,5 tys. tzw. zdarzeń wypadkowych, czyli 30 zdarzeń w ciągu dnia w skali całego kraju.
Osoby fizyczne, które są właścicielami lub współwłaścicielami gospodarstwa rolnego mają obowiązek posiadania ochrony ubezpieczeniowej. Praktyka jednak pokazuje, że rolnicy często nie mają wiedzy, kiedy i w jakich sytuacjach chroni ich polisa. Obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia OC powstaje w dniu objęcia gospodarstwa w posiadanie. To kluczowe, bowiem nie trzeba prowadzić na nim działalności rolniczej, a jedynie być jego właścicielem, by podlegać obowiązkowi ubezpieczenia. Jego zakres jest ściśle uregulowany w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. OC rolników obejmuje zdarzenia, kiedy rolnik, osoba pozostająca z nim we wspólnym gospodarstwie domowym lub osoba pracująca w jego gospodarstwie rolnym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną szkodę, w związku z posiadaniem przez rolnika tego gospodarstwa, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia.
Roszczenia wynikające z powstania szkody to głównie odszkodowanie, zadośćuczynienie i renta. Może się o nie ubiegać osoba, która uległa wypadkowi w trakcie pracy na gospodarstwie rolnym, ale również osoby wspólnie je zamieszkujące i osoby wykonujące prace w ramach pomocy sąsiedzkiej. Szczegółowy zakres świadczeń został skatalogowany i ściśle określony w ustawie.
Czy zatem każdy wypadek w rolnictwie rodzi odpowiedzialność i prawo do odszkodowania, zadośćuczynienia? Nie. Roszczenia będą przysługiwały jedynie, gdy rolnik będzie ponosił odpowiedzialność cywilną, a więc kiedy udowodni mu się winę spowodowania szkody.
Jak podaje resort rolnictwa blisko 50 proc. zdarzeń w Polsce to upadki. Poza tym prawie 13 proc. stanowią uderzenia, przygniecenia i pogryzienia przez zwierzęta. Ponad 12 proc. wypadków nastąpiło przez części ruchome maszyn i urządzeń. Odpowiedzialność ubezpieczyciela na podstawie OC rolnika dotyczy także szkód powstałych w związku z ruchem posiadanych rolniczych pojazdów wolnobieżnych i użytkowanych w ramach gospodarstwa rolnego, np. kombajnów. Najczęstszą przyczyną wypadków (ponad 57 proc.) jest czynnik ludzki, czyli niewłaściwe postępowanie. Natomiast blisko 26 proc. stanowią przyczyny techniczne. Wśród nich np. zły stan obejścia.
To, jak ważne jest prawidłowe zabezpieczenie gospodarstwa rolnego, pokazuje jedna ze spraw którą obecnie prowadzi spółka MERITUM z Bielska-Białej, specjalizująca się w sprawach z zakresu odpowiedzialności cywilnej. Postępowanie dotyczy 2,5-letniego dziecka, które wpadło do szamba znajdującego się na terenie gospodarstwa należącego do jego dziadka. W trakcie prac oczyszczania zapomniano zasunąć właz, pozostawiając szambo otwarte i w żaden sposób niezabezpieczone. Dziecko wpadło do środka. Doszło do podtopienia i silnego niedotlenienia mózgu. Stan chłopca był ciężki, jednak po długim i intensywnym leczeniu uległ on niewielkiej poprawie. Nie udało się niestety przywrócić zdrowia sprzed tragedii i dziś występuje u dziecka znaczne ograniczenie w rozwoju psychicznym. Dzięki pomocy udzielonej rodzicom przez MERITUM Sp. J. ubezpieczyciel wypłacił bezspornie 185 tys. zł, a jest to dopiero początek dochodzenia faktycznie należnych roszczeń. Warto zaznaczyć, że rodzice nie zdawali sobie sprawy, że mogą ubiegać się o odszkodowanie i przez wiele lat pozostawali bez jakkolwiek środków na leczenie czy rehabilitację dziecka.
Spółka MERITUM prowadziła również sprawę 6-latka, który będąc u dziadków na gospodarstwie rolnym, przebiegając przez podwórko poruszył maszynę rolniczą, która była w nieprawidłowy sposób zabezpieczona. Urządzenie przygniotło dziecko powodując znaczny uraz czaszkowo-mózgowy. Dziecko trafiło do szpitala w stanie krytycznym. Niestety, pomimo intensywnego leczenia, nie odzyskało przytomności i znajduje się w stanie wegetatywnym. Zgłoszone zostały roszczenia z OC rolnika dziadka. Towarzystwo ubezpieczeniowe początkowo nie chciało uznać odpowiedzialności. Po długotrwałych negocjacjach została zawarta ugoda na 2,7 mln zł. Do dziś jest to jedno z najwyższych odszkodowań w Polsce wypłaconych z polisy OC rolnika w wyniku zawartej ugody.
O wypadek w gospodarstwie rolnym nie trudno, a jego skutki niejednokrotnie są bardzo dotkliwe i nierzadko śmiertelne. Jak pokazują powyższe przypadki, często również dzieci ulegają wypadkom i niestety są to wówczas zdarzenia tragiczne w skutkach. Dlatego ważna jest świadomość, jak istotne jest prawidłowe zabezpieczenie terenu gospodarstwa, nie tylko w zakresie miejsca wykonywanej pracy na roli, ale w całym gospodarstwie rolnym. Dużym problemem jest również brak świadomości poszkodowanych już po wystąpieniu wypadku, gdyż bardzo często pojawia się strach przed karą dla członka rodziny – właściciela gospodarstwa rolnego. Niewielu poszkodowanych wie, że odpowiedzialność cywilną za powstanie szkody ponosi towarzystwo ubezpieczeń, a nie właściciel gospodarstwa rolnego. Właśnie w tym celu istnieje obowiązek zawierania ubezpieczenia OC wynikający z ustawy. Zawsze po wystąpieniu szkody, warto swoją sprawę skonsultować z profesjonalistą w tej dziedzinie i zasięgnąć porady.
Bogusława Trojak,
Kierownik Działu Prawnego MERITUM Sp.j.
